Industrialisatie

Ontmoet Historisch IJsselstein - 10. Industrialisatie

Samenstelling, beeld en tekst: Jasper van Muijden, Marian Wessels, Marcel Berkien en Bart Rietveld

De industrialisatie begint in de negentiende eeuw met de houtindustrie. Basis hiervoor was de 'griendcultuur' die zich halverwege de achttiende eeuw in IJsselstein en Lopikerwaard doorontwikkelde. Beroepen die in de griendcultuur voorkwamen zijn griendtelers, teenschillers, hoepelmakers, kuipers, mandenmakers, en ambachtslieden in aanverwante beroepen. 

De houtindustrie bestond in de negentiende eeuw hoofdzakelijk uit twee bedrijven. In 1858 start Bernard Schilte met de mechanische fabricage van houten deurknoppen. Hij was toen al sinds 1829 zelfstandig timmerman. Het bedrijf zou uiteindelijk uitgroeien tot de huidige meubelfabriek Schilte. Twee broers uit het 'hoepbazengeslacht' Van Rooyen richten in 1896 een bedrijf op dat gebruik maakt van door stoom aangedreven draai- en zaagmachines. Het bedrijf zou bekend worden als de NV Stoel- en Meubelfabriek v/h Gebr. Van Rooyen. Beide bedrijven vestigen zich aan de rand van de stad: Schilte langs de Utrechtsestraat en vanaf 1904 aan de overkant van de Hollandse IJssel en Van Rooyen aan de Walkade en vanaf 1911 ook aan de overkant van de rivier op het Hazenveld. Meubelfabriek Van Rooyen sluit in 1965 waarna er op het fabrieksterrein woningen worden gebouwd.

Een andere industrietak vormt de steenfabriek 'de Overwaard' die in 1867 aan de IJssel wordt opgericht. In 1878 wordt een tweede steenfabriek opgericht,De Machinale Utrechtse Steenbakkerij. De fabrieken fuseren in 1913. Na een bloeiperiode bereikt de productie in 1960 met zeven miljoen stenen een hoogtepunt, maar door de toegenomen concurrentie en schaalvergroting is de Overwaard in 1982 niet meer rendabel. Ook deze fabriek maakt plaats voor een woonwijk. Een derde industrietak vormt de veevoederindustrie die in 1911 met twee graanmaalderijen langs de IJssel is ontstaan. In 1919 worden de maalderijen door twee boerencoöperaties, de protestantse coöperatie 'De Eendracht' en de katholieke 'Onderlinge In- en Verkoopvereniging IJsselstein, overgenomen. Voorts wordt in 1923 aan het Eiteren langs de Hollandse IJssel een particuliere veevoederfabriek (Brokking) gebouwd. Deze stopt in 2009 waarna de kenmerkende hoge graansilo is gesloopt. Na de Tweede Wereldoorlog gaat de gemeente over tot het aanleggen van industrieterreinen buiten de oude stad. Hier vinden tal van nieuwe industrieën, fabrieken en bedrijven een plek.

Het verhaal wordt verteld in 16 plaatje

In 1897 starten de hoepbazen 'Gebroeders van Rooijen' een stoelenfabriek in hun hoepschuur bij de molen.
Firma B. Schilte legde zich in 1858 vooral toe op het vervaardigen van deurkrukken.
De loodsen van de Firma B. Schilte, langs de Hollandse IJssel, werden rond 1900 per schip bevoorraad.
Tot 1904 was de fabriek van firma B. Schilte alleen aan de stadsgracht gelegen.
Opgestapelde hoepels in 1915, klaar voor transport.
In 1911 werd door de 'Gebroeders van Rooijen' aan 2 zijden van de Walkade een grote meubelfabriek gebouwd.
Van Rooijen groeide langs de Hollandse IJssel uit tot één van de grootste meubelfabrieken van het land.
Jsselkade in 1920 met rechts, aan de overzijde, meubelfabriek 'Gebr. van Rooijen'.
In 1920 werd meubelfabriek van Rooijen nog per schip bevoorraad. Op de achtergrond de rokende schoorsteen van meubelfabriek Schilte.
Twee steenfabrieken aan de Hollandse IJssel rond 1920. Op de achtergrond de stad.
De steenovens waren in 1980 nog vol in gebruik.
De steenfabriek aan de Hollandse IJssel in 1982.
Arbeiders bij de 'hittekar' van de steenfabriek in 1922.
teenovens met schoorsteen vlak voor de sloop in 1985.
In 1985 valt het doek voor de steenfabriek.
Klompenmaker Jansen omstreeks 1930 bij zijn werkplaats aan de Voorstraat.
Teenschil-erven met bossen wilgenteen aan de zuid-oostelijke stadsgracht in 1938.
Autobedrijf Terberg vestigde zich na de oorlog op het 'nieuwe' industriegebied.
De firma Gebr. van Dommelen had lang een 'beurtvaartbedrijf' aan de Hollandse IJssel. Zowel een boot als een vrachtwagen. In 1938 ging dat mis.
Houthandel Jongeneel in 1966, op het oorspronkelijke terrein van de droogloodsen aan de Hollandse IJssel van firma B. Schilte. Dit is nu een woonwijk.
Na de oorlog werd in de polder ten zuiden van de stad het huidige 'industrieterrein' aangelegd.
Tot op de dag van vandaag staat Schilte bekend om het vervaardigen van schoolmeubilair.
Tot begin deze eeuw domineerden twee graanmaalderijen het beeld langs de Hollandse IJssel aan het Eiteren.
De Hollandse IJssel ziet nu alleen nog pleziervaart. Foto uit 2009.
.